სიცოცხლის უკანასკნელი წლები

               1945 წელს ექვთიმე თაყაიშვილი სამშობლოში ბრუნდება ნალოლიავებ განძთან ერთად და ამბობს: ,,82 წლის მოხუცს ამიხდა დიდი ხნის ნატვრა, დავუბრუნდი სამშობლოს და დავუბრუნე მას მისი კუთვნილი განძი... ახლა შემიძლია ვთქვა, რომ შევასრულე ჩემი ვალი სამშობლოსა და ხალხის წინაშე. ორიოდე წლის სიცოცხლე დამრჩენია და, საბედნიეროდ, ისევ სამშობლოში მიწევს... მოვახმარ ჩემზე დარჩენილი ვალის ბოლომდე მოხდას: ვეცდები, აღარც ერთ ჩემ ხელთ ნამყოფი თუ ჩემ მიერ დათვალიერებული ძეგლი აღარ დარჩეს გამოუცემელი. მით უმეტეს, რომ ბევრი მათგანი უკვე  იმსხვერპლა დრომ“.

      ექვთიმე თაყაიშვილი უცხოეთიდან ღრმადმოხუცებული და დასნეულებული დაბრუნდა. თვითფრინავიდან ჩამოსულმა მოხუცმა მიწას აკოცა და აკაკი წერეთლის ცნობილი სიტყვები წარმოსთქვა ლექსიდან ,,განთიადი“. თანამოღვაწეთა ვიწრო წრეში არაერთხელ უთქვამს, რომ სულმნათი აკაკის სიტყვებით გადმოვცემ ჩემს ახლანდელ განცდებსო და ზლუქუნით დაუწყია:

                                                             ,, ცა-ფირუზ, ხმელეთ-ზურმუხტო,

                                                                            ჩემო სამშობლო მხარეო,

                                                                           სნეული დავბრუნებულვარ,

                                                                           მკურნალად შემეყარეო!..

                                                                           ვერ ავიტანე ობლობა,

                                                                           სისხლის ცრემლები ვღვარეო;

                                                                           წამძლია სულმა და გულმა,

                                                                          შენს ნახვას დავეჩქარეო.

                                                                         ,, დედა-შვილობამ, ბევრს არ გთხოვ:

                                                                          შენს მიწას მიმაბარეო!..“

                                                                          ცა-ფირუზ, ხმელეთ-ზურმუხტო,

                                                                          ჩემო სამშობლო მხარეო! '' 

 ...და 1953 წლის 21 თებერვალს  ,,სამშობლო მხარემ“, მართლაც, გადაიხსნა გული და მიიბარა თავისი საამაყო შვილი, ექვთიმე თაყაიშვილი. რამდენიმე სამარე გამოიცვალა ,,საქართველოს მეჭურჭლეთუხუცესმა“ და ბოლოს სახელოვან წინაპართა სავანეში, მთაწმინდაზე, დაიდო მან სამუდამოდ ბინა.      

        ექვთიმე თაყაიშვილმა პირნათლად მოიხადა თავისი ვალი ქვეყნის წინაშე. მადლიერი ქართველი ხალხი არასოდეს დაივიწყებს ღვაწლმოსილი დიდი საზოგადო მოღვაწის საშვილიშვილო ამაგს.